طرح ملی پایش آلودگی زیست محیطی صنایع نساجی
محور پژوهش
محیط زیست
پژوهشکده/دانشکده
مهندسی نساجی
حوزه پژوهش
صنایع نساجی
عنوان
طرح ملی پایش آلودگی زیست محیطی صنایع نساجی
هدف از اجرای پژوهش، کاربردها، مزیت‌ها و ضرورت انجام پروژه
: صنایع نساجی یکی از مهمترین فعالیت های صنعتی کشور است. زنجیره صنایع وابسته به این صنعت بسیار طولانی و متنوع است. این صنعت به دلیل محصولات، فرایندها، مواد شیمیایی و مواد خام متنوع مصرفی، صنعتی پیچیده است. این پیچیدگی وقتی با جنبه های مد و بازاریابی همراه می شود، سبب نوسانات زیاد در حجم ضایعات و بارآلودگی می گردد که کنترل و پایش آنها را مشکل می سازد. متاسفانه راندمان کم در بسیاری از فرایندهای نساجی که در کشور ما با قدیمی بودن فناوری ها و روش های تولید همراه شده است، منجر به اتلاف منابع و تخریب زیاد محیط زیست می گردد. نگرانی در مورد مشکلات زیست محیطی صنایع نساجی دلایل متعدد دارد که از جنبه های مهم آن می توان به خروجی زیاد آب آلوده در هر روز و از هر فرایند تر (wet process) در صنایع نساجی و نیز مقدار و تنوع زیاد مواد شیمیایی در پساب خروجی از این فرایندها نام برد. حدود 25% تولید مواد شیمیایی در جهان در صنایع نساجی استفاده می شود و حدود 2000 نوع ماده شیمیایی مختلف در فرایندهای نساجی بویژه در فرایندهای تر استفاده می شوند. بسیاری از این مواد تبخیر شده و در هوا رها می شوند، بعضی در فاضلاب خروجی کارخانجات حل شده و در محیط رها می گردند و بعضی در منسوجات تولیدی باقی می مانند و در مراحل نهایی مصرف مشکلات محیط زیستی را سبب می شوند. مصرف آب در صنایع نساجی به عنوان واسط انتقال انرژی، واسط انتقال مواد به الیاف و واسط جدایش مواد از منسوجات می باشد. بعضی محققان، صنایع نساجی را بعد از کشاورزی دومین صنعت مصرف کننده و آلوده کننده آب می دانند. گفته می شود به طور متوسط برای تولید و فرآوری هر تن پارچه حدود 200 تن آب مصرف می شود که اکثرا بعد از مصرف حاوی مواد شیمیایی مضر برای محیط زیست هستند. صنایع نساجی همچنین یکی از صنایع مهم مصرف کننده انرژی است که معمولا با راندمان کم استفاده از انرژی در نظر گرفته می شود. این انرژی به مقدار زیادی در بافندگی و ریسندگی به صورت انرژی الکتریکی و در فرایندهای تر به صورت انرژی گرمایی برای گرمایش آب، خشک کردن و تثبیت مواد روی منسوجات مصرف می شود. این صنایع از تولیدکنندگان مهم گازهای گلخانه ای هستند. رهایش مواد در هوا نیز دومین منبع آلوده کنندگی صنایع نساجی بعد از تولید فاضلاب است. در این مورد می توان به اکسیدهای نیتروژن و گوگرد خروجی از بویلرها، حلال های حاصل از پوششکاری و نیز چاپ منسوجات، هیدروکربن های مختلف، بو و نویز اشاره کرد که البته دو مورد اخیر کمتر مورد توجه بوده اند. همچون سایر صنایع، صنعت نساجی همه انواع پسماندهای صنعتی مایع، جامد و گاز را تولید می کنند. فراوریهای پی در پی طولانی ای در این صنعت روی منسوج انجام می گیرد و در هر مرحله، تولید ضایعات می نماید. طبیعت ضایعات تولیدی به نوع صنعت، فرایندها، فناوریها و نوع الیاف و مواد شیمیایی مصرفی بستگی دارد. ضایعات جامد به شکل خاکستر و لجن، ضایعات کاغذی و مقوایی و تکه های پارچه و نخ و لیف غیرقابل بازیافت هستند. با توجه به تعداد زیاد صنایع نساجی در کشور و پراکندگی جغرافیایی آنها و در بسیاری موارد نزدیکی آنها به محل های مسکونی و اهمیت زیاد فرایندهای شیمیایی در تولید این صنایع و شدت آلوده کنندگی و تنوع و تعداد زیاد مواد شمیایی مصرفی آن و نیز راندمان کم در بسیاری از فرایندهای مورد استفاده در این صنعت که منجر به اتلاف شدید منابع و تخریب زیاد محیط زیست می گردد، ضروری است که پایش آلودگی این صنایع در بخش های آب، هوا و پسماند بصورت جامع انجام گیرد تا بر اساس آن بتوان از نظر شدت آلودگی آنها را طبقه بندی نموده و راهکارهای مناسب برای کاهش و کنترل آلودگی در هر کدام از واحدهای تولیدی اجرا کرد. گزارش و شرح زیرساخت‌ها، فعالیت‌ها، و دستاوردها پیشنهاده این پژوهش در غالب برنامه ریزی و توافق کنسرسیوم دانشگاه های برتر و فیمابین دانشگاه صنعتی اصفهان و سازمان ملی محیط زیست تهیه شده و با همکاری دانشکده های منابع طبیعی و عمران دانشگاه صنعتی اصفهان و همراهی دانشگاه هایی مانند اصفهان، امیرکبیر، فردوسی مشهد، گیلان و یزد و ... انجام خواهد شد.