اکولوژی گونه های مهره دار به منظور استفاده در برنامه های حفاظتی متمرکز
محور پژوهش
محیط زیست
پژوهشکده/دانشکده
منابع طبیعی
حوزه پژوهش
مدیریت منابع طبیعی و توسعه پایدار
عنوان
اکولوژی گونه های مهره دار به منظور استفاده در برنامه های حفاظتی متمرکز
هدف از اجرای پژوهش، کاربردها، مزیت‌ها و ضرورت انجام پروژه
: بطور کلی پژوهشهای محدودی در زمینه اکولوژی گونه های مهره دار و با هدف فراهم آوردن اطلاعات اکولوژیک برای استفاده در برنامه های حفاظتی متمرکز در كشور انجام گرفته، كه عمده آنها در دانشگاه صنعتی اصفهان انجام گرفته است. این پژوهشها با تحقیق مربوط به تز دکتری تحت عنوان اکولوژی گوزن‌های شوکا (Capreolus capreolus) و مونتجک (Muntiacus reevesi) در یک لندسکیپ جنگلی در شرق انگلستان آغاز شد. سپس در ایران گونه هایی که با تهدید انقراض مواجه بودند برای تحقیقات بعدی انتخاب شدند. گونه هایی نظیر آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa)، بز وحشی (Capra aegagrus)، گوسپند وحشی (Ovis gmelini)، گوزن زرد ایرانی (Dama mesopotamica))، گور ایرانی ( Equus hemionus onager)، پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxocolor)، یوز پلنگ آسیایی (Acinonyx jubatus venaticus)، سایر گربه سانان (Felidae)، گرگ (Canis lupus)، سایر سگ سانان (Canidae)، دلفین گوژپشت (Sousa plumbea)، هوبره آسیایی (Chlamydotis macqueenii)، افعی های کوهزی (Montivipera spp.)، و سمندر لرستانی (Neurergus kaiseri) تا کنون مورد مطالعه قرار گرفته اند . این پژوهشها را می توان در چند گروه طبقه بندی کرد که زیر توضیح داده شده است. در هر مورد چند مقاله اخیر حاصل از هر گروه از مطالعات نشان داده شده است. گزارش و شرح زیرساخت‌ها، فعالیت‌ها، و دستاوردها 1- بررسی مطلوبیت زیستگاه و وابستگیهای زیستگاهی گونه های مهره دار: در این مطالعات به بررسی عوامل مؤثر بر پراکندگی گونه ها در مقیاسهای مکانی مختلف (خرد، سیمای سرزمین، کلان) پرداخته شده است. در غالب پژوهشهای انجام شده، از تکنیک های نوآورانه برای رسیدن به هدف پژوهش استفاده شده است. یکی از مهمترین این پژوهشها بررسی زیستگاه و مهاجرتهای گور ایرانی در منطقه حفاظت شده بهرام گور و نواحی پیرامونی آن بود که با همکاری دانشگاههایی از اتریش، نروژ و آمریکا انجام گرفت. در این پژوهش برای اولین بار در ایران ۹ گور ایرانی زنده گیری و گردنبندهای مجهز به ردیابهای ماهواره ای روی آنها نصب گردید. طراحی تله و نحوه زنده گیری از ابداعات تکنیکی این پژوهش بود که در یکی از کنفرانسهای بین المللی توسط همکار اتریشی طرح ارائه گردید. مطالعات مربوط به مطلوبیت زیستگاه عمدتا با استفاده از روشهای مدلسازی اکولوژیک و در مقیاس کلان انجام شده است و در این ارتباط گوشتخواران بزرگ جثه بویژه محور مطالعات بوده اند. Goudarzi, F., Hemami, M.R., Rancilhac, L., Malekian, M., Fakheran, S., Elmer, K.R., Steinfartz, S. (2019) Geographic separation and genetic differentiation of populations are not coupled with niche differentiation in threatened Kaiser’s spotted newt (Neurergus kaiseri). Scientific Reports, 9:6239 | https://doi.org/10.1038/s41598-019-41886-8 Shahnaseri, G., Hemami, M.R., Khosravi, R., Malakoutikhah, S., Omidi, M., Cushman, S.A. (2019) Contrasting use of habitat, landscape elements, and corridors by grey wolf and golden jackal in central Iran. Landscape Ecology, 34:1263–1277. Khosravi, R., Hemami, M.R., Cushman, S.A. (2019) Multi-scale niche modeling of three sympatric felids of conservation importance in central Iran. Landscape Ecology, https://doi.org/10.1007/s10980-019-00900-0| Hemami, M.R., Esmaeili, S., Brito, J.C., Ahmadi, M., Martínez-Freiría, F. (2018) Using ecological models to explore niche partitioning within a guild of desert felids. Hystrix, the Italian Journal of Mammalogy, 29: 216-222. 2- بررسی ارتباطات زیستگاهی گونه ها: با توجه به اینکه تغییر و تبدیل اراضی طبیعی به کاربریهای مورد نیاز انسان منجر به تکه تکه شدن زیستگاهها و افزایش درجه انزوای جمعیتهای حیات وحش شده است، مطالعات مربوط به پیوستگی زیستگاهها با هدف شناسایی کریدورهای زیستگاهی و استفاده از این اطلاعات در انتخاب و توسعه شبکه مناطق حفاظت شده کشور انجام شده است. با تلفیق علم ژنتیک و اکولوژی سیمای سرزمین (ژنتیک سیمای سرزمین) امکان بررسی تاثیر خرد شدن زیستگاهها بر ساختار ژنتیکی جمعیتها نیز فرام شده است که محور برخی از مطالعات اخیر بوده است. Khosravi, R., Hemami, M.R., Cushman, S. (2018) Multi-species assessment of core areas and connectivity of desert carnivores in central Iran. Diversity and Distribution, 24: 193- 207. Khosravi, R., Hemami, M.R., Malekian, M., Silva, T.L., Rezaei, H.R., Brito, J.C. (2017) Effect of landscape features on genetic structure of the Goitered gazelle (Gazella subgutturosa) in Central Iran. Conservation Genetics, DOI 10.1007/s10592-017-1002-2. 3- بررسی اثر تغییر اقلیم بر مطلوبیت زیستگاه و ارتباطات زیستگاهی گونه ها: اقلیم بعنوان مهمترین عامل توزیع گونه ها اخیرا در حال تغییر بوده است و دلایل فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد گونه ها نسبت به تغییرات اقلیمی با مهاجرت به زیستگاههای مناسب تر پاسخ می دهند. این مسئله بدین معنی است که بسیاری از مناطق حفاظت شده فعلی ممکن است در آینده زیستگاههای مناسبی برای گونه هایی که در حال حاضر در آنها حضور دارند نباشند. از طرف دیگر کریدورهای زیستگاهی ممکن است تحت تاثیر تغییرات اقلیمی نامناسب شوند. بنابراین تحقیقات در مورد اثر تغییر اقلیم می تواند در طرحریزی اقدامات حفاظتی بسیار کمک کننده باشد. Malakoutikhah S, Fakheran S, Hemami M-R, Tarkesh M, Senn J. (2010) Assessing future distribution, suitability of corridors and efficiency of protected areas to conserve vulnerable ungulates under climate change. Diversity and Distribution, 26:1383–1396. https://doi.org/10.1111/ ddi.13117 Ahmadi, M., Hemami, M.R., Kaboli, M., Malekian, M., Zimmermann, N.E. (2019) Extinction risks of a Mediterranean neo-endemism complex of mountain vipers triggered by climate change. Scientific Reports, (2019) 9:6332 | https://doi.org/10.1038/s41598-019- 42792-9 4- برآورد فراوانی جمعیتهای حیات وحش در محیطهای خشکی و آبی. بررسی فراوانی گونه های حیات وحش یکی از محورهای اصلی دانش اکولوژی و پویایی شناسی جمعیت است و آگاهی از فراوانی جمعیتهای حیات وحش یکی از مهمترین پارامترهای لازم برای طرح ریزی برنامه های حفاظتی است. با وجود این، مطالعات مربوط به برآورد فراوانی جمعیتهای حیات وحش در ایران بسیار محدود بوده است. در این راستا فراوانی جمعیتهایی از گونه هایی نظیر شوکا، گوزن زرد ایرانی، هوبره، گور ایرانی، و دلفین گوژپشت با استفاده از روشهای معتبر و با توجه به نیازهای حفاظتی تنوع زیستی کشور برآورد شده است. Hemami, M.R., Ahmadi, M., Sadegh-Saba, M., Moosavi, S.M.H. (2018) Population estimate and distribution pattern of Indian Ocean humpback dolphin (Sousa plumbea) in an industrialised bay, northwestern Persian Gulf. Ecological Indicators, 89:631-638. Hemami, M.R., Momeni, M. (2013) Estimating abundance of Persian wild ass Equus hemionus onager in Qatruiyeh National Park, Iran. Oryx, The international Journal of Conservation, 47: 226-272 . 5- تعیین گونه های کانونی اکوسیستم های شکننده بیابانی: کاهش تنوع زیستی در مقیاسهای کلان و کمبود بودجه برای برنامه های حفاظتی نیاز به استفاده از روش های حفاظتی ساده و ارزان که با استفاده از آنها بتوان حفاظت همه جانبه از تنوع زیستی را در سطح سیمای سرزمین پیاده کرد را پر رنگ کرده است. یکی از این رویکردها، رویکرد گونه های کانونی است. در این رویکرد فرض بر است که با فراهم آوردن شرایط اکولوژیک مساعد برای گروه کوچکی از گونه های جانوری، می توان نیازهای گروه بزرگی از گونه های دیگر را نیز مرتفع ساخت. انتخاب هوشمندانه گونه های کانونی می تواند مدیران برنامه های حفاظتی را از اقدامات جهت دار و استراتژی های بالقوه قابل استفاده در حفاظت موثر گونه ها مطلع سازد. در این راستا در قالب یک طرح پژوهشی پسا دکترا روشی جدید برای شناسایی گونه ای کانونی توسعه یافت و مهمترین گونه های کانونی برای مناطق مرکزی ایران شناسایی شدند. Khosravi, R., Hemami, M.R., (2019) Identifying landscape species for ecological planning. Ecological Indicators 99 (2019) 140–148. 6- مطلعات فیلوژنتیک گونه های سمدار: با توجه به اینکه آگاهی از جایگاه تاکسونومیک گونه ها در حفاظت آنها نقش اساسی دارد، چند مطالعه برای مشخص کردن وضعیت فیلوژنتیک گونه های سمدار از جمله آهوی ایرانی، جبیر (Gazella bennettii) و گور ایرانی انجام شد. این مطالعات کاربردهای حفاظتی هنگام جابجایی جمعیتها و یا الحاق افرادی از یک جمعیت به جمعیت دیگر دارند. Hemami M.R., Khosravi R., Groves C., Ahmadi M. (2020) Morphological diversity and ecological niche divergence in goitered and sand gazelles. Ecology and Evolution, 00:1–14. https://doi.org/10.1002/ece3.6789. Fadakar, D., Malekian, M., Hemami, M.R., Lerp, H., Rezaei, H.R., Bärmann, E.V. (2020) Repeated hybridization of two closely related gazelle species (Gazella bennettii and Gazella subgutturosa) in central Iran. Ecology and Evolution, 00:1–15. https://doi.org /10.1002/ece3.6774. Kaczensky, P., Kovtun, E., Habibrakhmanov, R., Hemami, M.R., Khaleghi, A., Linnell, J.D.C., Rustamov, E., Sklyarenko, S., Walzer, C., Zuther, S., Kuehn, R. (2018) Genetic characterization of free-ranging Asiatic wild ass in Central Asia as a basis for future conservation strategies. Conservation Genetics, 19: 1169-1184. 7- بررسی انتشار بذر توسط پستانداران بزرگ جثه: انتشار بذر توسط گونه های مهره دار تاثیر زیادی بر ساختار و کارکرد اکوسیستم های طبیعی دارد. به همین دلیل این موضوع به یکی از شاخه های رو به رشد اکولوژی مهره داران تبدیل شده است. در این زمینه چند مطالعه پیشرو در چند نقطه کشور انجام شد که مهمترین آن بررسی انتشار بذر توسط هفت گونه علفخوار و همه چیزخوار بزرگ در پارک ملی گلستان بوده است. Karimi, S., Hemami, M.R., Tarkesh Esfahani, M., Baltzinger, C. (2020) Endozoochorous dispersal by herbivores and omnivores is mediated by germination conditions. BMC Ecology 20, 49. https://doi.org/10.1186/s12898-020-00317-3. Karimi, S., Hemami, M.R., Tarkesh Esfahani, Akhani, H., M., Baltzinger, C. (2018) Complementary endozoochorous seed dispersal by large mammals in the Golestan National Park, Iran. . Seed Science Research 1–9. https://doi.org/10.1017/S0960258518000351 تصاویر و محتوای گرافیکی مرتبط:
